The Science House Column 024: Onverwacht
Tijdens de zomerdagen geniet ik nogal vaak van een barbecue. Ik weet het, het is een beetje klimaatketterij maar voor het overige ben ik een brave burger. Als de avond valt, of in mijn geval eerder de nacht, wordt het frisser. Dan zet ik me dichter bij de gloeiende kolen zodat ik het wat warmer krijg. Het is een evidentie voor ons: ga wat dichter bij het vuur, daar is het warmer. Ga wat verder staan en het wordt kouder.
De Zon denkt daar lichtelijk anders over. Binnen is het gruwelijk heet. De druk wordt er zo groot dat er kernfusie optreedt en die genereert nogal wat warmte. Men schat dat de temperatuur in de kern oploopt tot zo’n 15 miljoen graden. Die thermische energie straalt naar boven, naar het oppervlak. En daar is het een gezapige 6000 graden. Tot daar de logica van mijn barbecue-kolen. Maar dan gebeurt er iets vreemds.
Copyright afbeelding: NASA/Aubrey Gemignani
De Zon heeft een soort atmosfeer. Je kan die heel mooi zien bij een zonsverduistering. En sinds een paar jaar kent iedereen de naam ervan, zij het in een andere context: de corona. Als je mijn barbecue-redenering verder doortrekt, dan zou je besluiten dat die corona steeds koeler wordt naarmate je verder van de Zon verwijderd bent.
Lekker niet dus. In die corona heersen temperaturen van 1 tot 2 miljoen graden.
Niet wat je zou verwachten.
Als je tegen iets duwt gaat het vooruit, dat weten we allemaal. Wil je iets doen voortbewegen aan een constante snelheid moet je dus een kracht uitoefenen…
Niet wat je zou verwachten.
Fermat noteerde zijn laatste stelling in de marge van een tekst uit 1637 en noteerde achteloos dat het bewijs iets meer plaats vroeg en schreef het dus niet op. Het duurde drie eeuwen voor Andrew Wiles het bewezen kreeg na jaren werk.
Niet wat je zou verwachten.
Uranus stond niet waar de planeet moest staan volgens de wetten van Newton. En ze vonden Neptunus.
Niet wat je zou verwachten.
Uit zwarte gaten kan niets ontsnappen. Hawking toonde aan dat ze toch kunnen ‘verdampen’.
Niet wat je zou verwachten.
Einstein vroeg zich simpelweg af waarom iemand valt en gooide de hele fysica om.
Niet wat je zou verwachten.
“Verwacht het onverwachte” was de baseline van een krant in 2012. Het is ook een motor van de wetenschap.
Ik gooi nog wat kolen op het vuur. Het wordt koud. Dat was te verwachten midden in de nacht. Veel wetenschap zal daar dus niet uit voortkomen, maar ik krijg het er wel warm van.
PS: recent onderzoek in en boven de corona van de Zon heeft aangetoond dat het fenomeen hoogstwaarschijnlijk vooral te wijten is aan turbulentie van stromen van geïoniseerd gas.
Tekst: Ignaas Declercq, The Science House – 23/09/2023