Komeet C/2019 Y4 ATLAS


Update: 14 april 2020

En wat we al een beetje vreesden, is aan het gebeuren. Sinds vorige week is de komeetkern uit elkaar aan het vallen, op beelden van (ook Belgische) amateurs zien we nu al duidelijk drie verschillende stukken die verder uit elkaar drijven. En de ervaring leert dat het dan héél snel gedaan kan zijn met een komeet...

Helaas, een mooie blote-oog-komeet zal weer voor een andere keer zijn :-(

>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>

Een nieuwe komeet aan de hemel, misschien zelfs letterlijk: gezien zijn lange omloopbaan - ca. 5.000 jaar? - kan het zijn dat C/2019 Y4 ATLAS nog nooit in de binnengebieden van ons zonnestelsel kwam. Dan is het altijd wat oppassen met voorspellingen, omdat 'nieuwe' kometen zich zo mogelijk nog onvoorspelbaarder gedragen dan andere.

Niettemin is de kans groot dat dit eind mei een fraaie blote-oog komeet wordt, wellicht ook met een indrukwekkende staart. De beste waarnemingsperiode zal waarschijnlijk omstreeks 23 mei zijn: geen storend maanlicht, de komeet al bijna op zijn helderst, maar nog ver genoeg van de Zon om niet in de schemering te verdrinken. Kijken kan dan ’s avonds in het noordwesten, of ’s ochtends in het noordoosten.

 

Komeet%20ATLAS%202020-05-23%20avond%20Stellarium.jpg
                                                                                                                               
                                                                                                                                     23 mei 's avonds

 

Komeet%20ATLAS%202020-05-23%20ochtend%20Stellarium.jpg

                                                                                                                                      23 mei 's ochtends

 

Wordt het een Hyakutake of een Kohoutek?

Die vragen stellen zich alle ervaren waarnemers momenteel. Wordt komeet ATLAS een top-komeet of een flop-komeet? Kometen zijn en blijven immers notoir onvoorspelbaar! Om het met de woorden van David Levy te zeggen: “Kometen zijn als katten, beide hebben een staart en doen altijd hun eigen zin”…

Zo keken amateurs in 1973 reikhalzend uit naar komeet C/1973 E1 (ontdekt door de Tsjechische astronoom Lubos Kohoutek): hij werd al ontdekt op grote afstand van de Zon (in de buurt van Jupiter!), op basis daarvan verwachtte men een extreem helder object eens hij in de buurt van de Zon zou komen (bij de zogenaamde periheliumdoorgang). Maar helaas bleek hij tegen dan al zijn kruit al verschoten te hebben, en viel hij dus lelijk tegen (hoewel: nog steeds wel met het blote oog te zien!).

Daar tegenover staat komeet Hyakutake (C/1996 B2) uit 1996. Werd ontdekt op 30 januari, minder dan twee maand voor zijn passage bij de Zon. Behoorlijk onverwachts dus, en eind maart was deze komeet enkele dagen lang zo helder als de helderste sterren, met daar bovenop een lange staart die makkelijk met het blote oog te zien was...

 

Historiek

Komeet C/2019 Y4 ATLAS werd op 28 december vorig jaar ontdekt door de telescopen van het ATLAS-project (Asteroid Terrestrial-impact Last Alert System) op Hawaii, twee geautomatiseerde 50cm-telescopen die eigenlijk op zoek zijn naar kleine asteroïden op rampkoers met de Aarde. Kometen ontdekken is dus eigenlijk maar een 'bijvangst' van het project…

Toen was het nog een obscuur objectje (magnitude 19,8!) in de Grote Beer, maar tegen eind maart was de helderheid ervan al toegenomen tot magnitude 8: zomaar eventjes 60.000 maal helderder geworden op 3 maand tijd… Foto’s (ook van amateur-astronomen) toonden tegen dan ook al een héél duidelijke groenblauwe kleur, zo typisch voor mooie kometen (veroorzaakt door C2 of CN – cyanide).

 

Locatie aan de hemel

De komeet verliet ondertussen het sterrenbeeld Grote Beer, om de volgende weken langzaam doorheen de Giraf (Camelopardalis) te bewegen. Op zich een zwak en obscuur sterrenbeeld, maar het gebied zelf is makkelijk te vinden: midden tussen de Poolster en de heldere sterrenbeelden Voerman (Auriga, met de opvallende ster Capella) en Perseus. En dat is goed nieuws, want dit stukje hemel is bij ons in België circumpolair, dat wil zeggen gans de nacht door te zien! En de tweede helft van mei (wanneer hij op zijn helderst zal zijn) schuift hij doorheen Perseus, ook nog steeds goed zichtbaar bij ons.

 

Komeet%20Atlas%20overzichtskaart%20zwart-wit.jpg

 

 

Verwachtingen

Op dit moment (1 april) is de komeet al zichtbaar met een niet al té kleine telescoop of zelfs al met héél grote verrekijkers. De waarnemers beschrijven wel een redelijk wazige komeet (ietsje groter dan de diameter van de Maan), dus zonder uitgesproken verheldering naar de kern toe (wat hem moeilijker waarneembaar maakt als er te veel lichthinder of maanlicht aanwezig is).

Maar ’t is nog meer dan anderhalve maand tot hij op zijn helderst is:

  • dichtste nadering tot de Aarde op 23 mei;
  • dichtste nadering tot de Zon (perihelium) op 31 mei.

In die periode zal hij dan voor show moeten zorgen: hoe dichter hij bij de Zon komt (dus naar 31 mei toe), hoe helderder en groter hij wordt… maar ook hoe meer hij in de avondschemering verdwijnt. Vergeet niet dat eind mei de nachten bij ons al héél kort worden! Dus wellicht vormen de dagen omstreeks 23 mei het beste compromis: al helder en groot genoeg, maar toch nog voldoende lang zichtbaar én hoog genoeg boven de horizon. Dan is het trouwens ook Nieuwe Maan, dus geen storend maanlicht in die periode…

 

Hautecler%20Hubert%20Komeet%20Y4%20ATLAS.jpg

                       Foto Hubert Hautecler, 29 maart. De groene kleur en het staart(je) zijn duidelijk zichtbaar…

 

Maar…

Het ziet er echter naar uit dat dit een relatief 'nieuwe' komeet is, t.t.z. eentje met een lange omloopbaan die nog niet vaak (of zelfs nooit) in de buurt van de Zon kwam. Deze hebben aan of vlak onder hun oppervlak nog veel vluchtige stoffen zitten. Zodra ze ietsje dichter bij de Zon komen, komt er opvallend veel materiaal vrij (met een grote en heldere coma plus staart tot gevolg). Daardoor lijkt het alsof het een héél heldere komeet zal worden. Maar helaas, eenmaal dat aanvankelijke effect uitgewerkt is, gedragen ze zich dan als een veel klassiekere komeet, en kunnen ze vervolgens niet voldoen aan de hooggespannen verwachtingen…

En bedenk die andere fameuze quote van de bekende komeetonderzoeker Fred Whipple: “Als je toch wil gokken, doe het dan op de paardenrennen en niet op een komeet”…

 

Tekst: Philippe Mollet, 01-04-2020