2015-04 HistoRik over ... Robert Burnham Jr

Robert Burnham Jr

Auteur van “Burnham’s Celestial Handbook”

Het trieste verhaal van een astronoom en tevens auteur van een van de meest bekende handboeken voor de amateurs-astronomen.

Robert Burnham werd geboren in 1931 in Chicago. Zijn ouders waren Robert Burnham Sr en Lydia. Wegens gezondheidsredenen gaat het gezin in 1941 naar Prescott, Arizona en hij gaat er ook naar school. Hij is verlegen en schuw en heeft weinig vrienden. Hij houdt zich dan meer bezig met zijn collectie stenen, munten en artefacten  In 1949 haalt hij in de High School een graduaat. In de hogeschool is vooral astronomie zijn grootste bezigheid en krijgt de bijnaam “Cosmo”. Hij studeert niet verder en houdt zich enkel bezig met zijn hobbies, maar zijn  moeder vindt wel dat hij moet gaan werken.

In 1951 gaat hij naar de US Air Force en doet er werk als radartechnieker en dat zal hij vier jaar doen. Hij verlaat dan het leger en keert terug naar Prescott en gaat werken als bediende in de verzending van een kledingfabriek. In zijn vrije tijd doet hij nog altijd aan astronomie, maar vindt dat de sterrenkaarten te weinig informatie geven. Hij begint dan ook zijn eigen waarnemingsnotas te schrijven en in 1957 heeft hij al 6 notaboekjes en 1200 bladzijden.

In dat jaar op 18 oktober ziet hij een wazig vlekje in Cetus. Hij weet goed wat te doen en meldt zijn waarneming aan het Lowell Observatory en stuurt een telegram naar Harvard. In Lowell kijken ze die avond niet meer en de volgende twee dagen is het bewolkt. Ondertussen heeft Paul Wild in Bern ook de komeet ontdekt, en ook een rus had de waarneming gedaan. Gelukkig helpt zijn telegram als bewijs en de komeet wordt dus Latyshev-Wild-Burnham.

In Arizona wordt hij beschouwd als een held, zeker in de tijd van de koude oorlog en de Sputniks. Zelfs een senator Barry Goldwater komt  Burnham bezoeken en schenkt hem de oude refractor van zijn oom. Burnham krijgt dan de roem via de radio en de pers, maar hij schuwt alle publiciteit.

En mede dankzij zijn moeder kan hij aan het werk aan de Lowell Observatory in Flagstaff, Arizona. Hij krijgt een contract van 6000 $ per jaar.Vergeten we niet dat Robert een amateur-astronoom is. Gelukkig had Lowell Observatory al in 1929 een jonge amateur aangenomen die met zijn tekeningen van Jupiter en Mars indruk had gemaakt bij de beroepsastronomen. Het was Clyde Tombaugh die in 1930 Pluto ondekt, een gebeurtenis die door de sterrenwacht nog altijd gebruikt wordt in hun publiciteit.

Burnham kan aan het werk in een project voor het vastleggen van de eigen beweging van sterren. Dat gebeurt aan de hand van de toen populaire blink-comparator. En hoewel het project maar voorzien was voor 2 à 3 jaar, zullen het er uiteindelijk 20 worden tesamen met Norm Thomas. Ze vergelijken oude fotos uit 1930 met nieuwe opnamen op dezelfde schaal en zien zo de veranderingen. In al die jaren vinden ze merkbare eigen beweging van 9000 sterren, en gegevens van 1500 planetoiden en duizenden veranderlijke sterren.

In 1958 ontdekt hij nog komeet 1958a, en in totaal zal hij de ontdekker of mede-ontdekker zijn van 6 kometen. Sinds zijn aanstelling woont hij in een chalet op het terrein van het observatorium. Hij heeft er ook zijn collecties ondergebracht van stenen, al dan niet onder UV-licht, munten, artefacten, trilobieten, haaietanden en overal boeken over vele onderwerpen. Kinderen zoals de dochter van zijn zus Viola of de zoon van Norm of van andere astronomen kwamen graag op bezoek, het was voor hen een soort clubhuis. Robert doet er ook zijn waarnemingen en werkt verder aan zijn idee om een boek uit te geven gebaseerd op zijn notaboekjes. Die idee had hij al van in 1952. En in 1965 is zijn boek bijna klaar na 10 jaar werk. Het bestaat uit 8 volumes met een totaal van 2000 paginas. Hij geeft het zelf uit en krijgt in 1966 zelfs een review in Sky and Telescope. In de zomer 1965 heeft hij ook nog een korte verhouding met een 20-jarige assistente, de latere professor Julie Lutz aan de Washington State University. 

In 1976 heeft de uitgeverij Dover Publications, Inc. in New York interesse in zijn werk en in 1977 werkt hij nog verder aan deel 3 zodat het volledige werk uitgegeven kan worden in 1978. Hij heeft nooit steun gehad van Lowell Observatory voor zijn boek want ze wilden hun reputatie niet op het spel zetten indien er te veel fouten in het werk zouden staan.

Het is “Burnham”s Celestial handbook” in 3 delen met een totaal van meer dan 2000 paginas met de sterrenbeelden in alfabetische volgorde en dat was voor die tijd het meest complete en praktische boek over de nachtelijke hemel. Het was zowel een handboek als een reisgids en encyclopedie, deels historiek, over de schatten van de hemel. Het werd nooit vergeleken met een ander boek, omdat het anders was. Geen enkel populair werk was zo nuttig en compleet voor de amateur. De recensie in Sky and Telescope na het verschijnen heeft bijgedragen tot het succes

In december 1979 komt er een einde aan het project na 21 jaar en hij wordt ontslagen. Er wordt nog wel werk aangeboden als conciërge, maar hij is ontgoocheld en verbitterd, weigert de aanbieding en verlaat de sterrenwacht. Hij vindt dan wel een appartement in Flagstaff, maar de huur is hoog en hij heeft ruimte nodig om zijn collecties in onder te brengen. In 1981 zakt de prijs voor zijn boek en het gaat persoonlijk niet goed met hem en mede door zijn verlegenheid geraakt hij in een inzinking. In Astronomy Magazine verschijnt er nog een tweedelig interview van een 50-tal paginas als biografie.

Ondertussen verkoopt hij regelmatig waardevolle spullen om zijn  huur te betalen. Men heeft weet van een zilveren romeinse munt waar hij 800 $ voor ontvangt. Zijn vriend en ex-medewerker Norm Thomas geeft hem ook 20 $ per week. In 1985 verdwijnt hij en zijn appartement ligt nog vol met zijn collecties, maar de waardevolle spullen ontbreken al.

Zeven weken later merkt de politie aan het strand van Newport, California een man op met een baard, blootvoets, ondervoed en verbrand door de zon en hij wordt opgenomen in het ziekenhuis. Na zijn herstel vertrekt hij naar zijn zuster in Phoenix, en in 1986 verwacht hij nog 10.000 $, maar hij krijgt maar 500 $. De japanse versie heeft ook niet veel opgebracht en duitse en nederlandse uitgevers hebben geen interesse in een vertaling omdat hun lezers toch allemaal engels kennen wordt hem gezegd.

In mei 1986 verdwijnt hij dan weer helemaal uit Phoenix. Zijn zuster Viola vraagt aan de uitgeverij Dover of ze nog steeds royalties opsturen. Dover bevestigt dat, maar mag zijn adres niet doorgeven. Jaren later heeft men kunnen ontdekken hoe zijn verder leven is verlopen.

De laatste jaren van zijn leven leefde hij in afzondering en in armoede in San Diego. In Balboa Park verkocht hij schilderijen van zijn katten en als men zijn naam vroeg zei hij wel Robert Durnham, maar niemand heeft ooit een link gelegd omdat men dacht dat een andere Robert Durnham, editor bij Astronomy Magazine, ook de auteur was van het bekende handboek. De zoon van Norm Thomas, Bruce werd in 1991 tewerk gesteld in San Diego en op een dag zag hij in het park een man die schilderijen van katten verkocht. Hij herkende Robert want ze kenden mekaar nog van in Flagstaff, ondanks zijn baard en vermagerde figuur. Na kerstmis zijn vader en zoon Thomas nog naar het park geweest en hebben gepraat over astronomie en hun tijd in Lowell. Bruce  kwam later nog regelmatig terug en kocht een schilderij voor 5$. Tot op een dag hij niemand meer zag en tevergeefs zocht naar Durnham.

In 1995 krijgt Viola, de zus van Robert, nieuws dat hij in 1993 gestorven is. De echtgenoot van dochter Donna had de informatie gevonden in de gegevens van de sociale zekerheid. Het duurt dan nog maanden voor alle laatste stukjes geschiedenis op een rij gezet worden. Journalist Tony Ortega doet verder onderzoek en schrijft :  Robert verkocht zijn tekeningen van katten  tot 9 maart 1993 en werd opgenomen in het hospitaal. Hij was erg verouderd, mager, getaand door de zon, met baard en leed aan gangreen in de voet, had longontsteking; een bloedklonter in het hart en sterft op 20 maart aan een hartfalen. Hij was 61 jaar. Hoewel niemand hem kende, heeft men bij het overlijden gevonden dat hij dienst had gedaan bij de USAF  en zijn urne werd dan begraven op het “Point Loma’s Fort Rosecrans National Cemetery”. De familie heeft het ook niet meegedeeld aan de pers, omdat ze zich niet bewust waren van zijn status bij de amateurs.

Er werd een planetoide naar hem genoemd : 3467 Bernheim. De naam Burnham bestond al, maar zijn vriend Norm Thomas herinnerde zich dat de grootouders de naam Bernheim hadden toen ze naar Amerika kwamen.

En sinds 2009 is er in de “Pluto Walk”op het domein van de Lowell Observatory een gedenkplaat opgericht ter gedachtenis aan het werk van Robert Burnham Jr.

Door zijn enorme kennis van de sterrenhemel had hij mogelijkheden genoeg om aan het werk te gaan als animator, lector, voordrachtgever in planetaria, volkssterrenwachten of instituten maar zijn verlegenheid was zijn grootste hinderpaal.