2010-03 HistoRik over ... Benjamin Banneker
Benjamin Banneker ( 1731 – 1806 ) : Een kleurrijk figuur
Vorige maal hadden we al een kleurrijk figuur, maar nu is het wel letterlijk.
Benjamin was de oudste van 4 kinderen van Robert en Mary Banneky, en geboren in de staat Maryland.
Zijn vader was een vrijgevochten slaaf en zelf zoon van een slaaf uit Guinea.
Zijn moeder was de dochter van een engelse toegewijde meid en dienster.
Ook zij bekwam een vrije status en ze werden redelijk welstellende boeren.
Het enige boek in huis was de Bijbel en hoe Benjamin het tot eerste zwarte astronoom, landmeter en uitgever heeft gebracht mag blijken uit volgende levensloop.
Deze persoon behoort helemaal tot deze rubriek. Hij is een held en (moedwillig?) vergeten. Zijn verwezenlijkingen werden pas in de jaren 1970 geherwaardeerd en in 1980 werd zelfs een postzegel ter herdenking uitgegeven.
Als kind was Banneker al veelbelovend. Hij had een logische en preciese manier om de financies te controleren en dat bracht hem in contact met blanke en zwarte buren.
Zijn nieuwsgierigheid, intelligentie en fotografisch geheugen maakten indruk op bazen en vrienden en vooral bij Quakers die vanuit hun overtuiging streven naar een gelijkheid van ras en geslacht. Hierdoor had hij de gelegenheid om boeken en wetenschappelijke instrumenten te lenen, die voor weinig anderen binnen hun bereik lagen.
In 1753 kon hij een uurklok lenen, die hij helemaal uit elkaar haalde en elk stuk namaakte uit hout, gesneden met een zakmes. De geleende klok heeft hij terug in elkaar gezet en zijn eigen houten kok heeft gewerkt tot zijn dood. In de legende wordt verteld dat dit de eerste klok was die Amerika de tijd aangaf, wat zeker niet waar is.
Het is wel de eerst gemaakte uurklok in de verenigde staten
Het toont ook het opmerkelijke vakmanschap dat hij ten toon spreidde door zelfstudie en bedrevenheid.
In een niet zo bekend liedje van Stevie Wonder “Black Man” heeft de zanger het trouwens over realisaties van een zwarte man : “Wie bracht de tijd naar Amerika ?”,
“Wie deed de opmetingen van de stad Washington ?”, “Wie gaf een almanak uit ?”
Het antwoord is steeds zoals de titel laat vermoeden. Duidelijk een verwijzing naar Banneker, maar meer symbolisch dan de exacte waarheid.
Banneker bleef toegewijd aan het veeleisende werk als boer en hij verrichtte zijn studies enkel in zijn vrije tijd (zoals een amateurastronoom). In 1771 kwamen de Ellicott broers in de streek wonen om de industriële ontwikkeling te onderzoeken. Benjamin was bijzonder geïnteresseerd in hun werk en werd algauw bevriend met de familie en in het bijzonder met George Ellicott, waardoor hij toegang had tot een moderne en goede bibliotheek.
Het is niet bekend waar hij zijn passie voor astronomie heeft opgedaan, maar hij werd wel aangetrokken tot de mathematische aspecten van de wetenschap in het algemeen.
En zoals meermaals gebeurd is volgen ideeën elkaar op en evolueren in een andere interesse.
In 1791 werd Andrew Ellicott opgedragen de grenzen van Wahington D.C. in kaart te brengen en Banneker mocht meewerken als assistent voor het meten van tijd en waarnemingen, en het onderhouden van de instrumenten.
Hij had dan ook al een rustig pensioen genomen en begon aan een werk dat indrukwekkender was dan alle verhalen.
Banneker berekende de regionale efemeriden en publiceerde een hemelkalender die hij verkocht aan een drukker in Baltimore. Hierin gaf hij ook zijn persoonlijke waarnemingen, filosofische overpeinzingen, weersverwachtingen e.d. weer, wat in die tijd zeer gewaardeerd werd.
Zijn “Banneker’s Almanac” was gedurende vele jaren een succes en bracht goed op terwijl zijn auteur rustig genoot van zijn pensioen in zijn boerderij.
Naar het schijnt zou zijn getekend portret op de almanac het beste overeenkomen met zijn uiterlijk. Fotos waren er uiteraard nog niet.
Benjamin Banneker is in vrede gestorven in zijn slaap in 1906.
Echter kort na zijn begrafenis werd zijn huis in brand gestoken en alle notaboekjes, dagboeken, geschriften zowel als alle bouwsels en wetenschappelijke instrumenten werden hierdoor vernietigd. Blijkbaar moesten alle bewijzen dat een zwarte iets wetenschappelijk kon verwezenlijken vernietigd worden, wat indertijd dus ook gelukt was. Gelukkig hadden vrienden een deel van de notaboekjes en dagboeken in handen en de dochter van Ellicott publiceerde in 1884 zelfs een memoire over Banneker.
Of hij nog verdere theorieën of waarnemingen gepland had is niet geweten en deze notas zijn dus ook verloren in de brand.
Hij filosofeerde over het bestaan van exoplaneten met mogelijk leven, en ook dat Sirius een dubbelster is, maar het wordt hem toegeschreven als logisch denker.
Het heeft vele jaren, zelfs eeuwen geduurd vooraleer alles kon opgezocht en samengebracht worden om al zijn werk te kunnen begrijpen.
Daarom dat de herkenning pas begin jaren 1970 kwam.
Een recent boek uitgegeven in 2001, en dus bijna 200 jaar na zijn dood, bewijst eens te meer hoe moeilijk het is om zwarte intellectuelen uit de 18e eeuw naar hun echte waarde weer te geven in Amerika.
De titel : “Surveyor, Astronomer, Publisher, Patriot” zegt veel, maar dit mocht zeker in Amerika in die tijd niet tot de algemene kennis doordringen.