2010-02 HistoRik over ... George Gamow
De avonturen van George Gamow ( 1904 – 1968 )
Geboren in Odessa aan de Zwarte zee (nu in Oekraine) als zoon van een leraar.
Hij wordt algemeen gekend als de grondlegger van de hete oerknaltheorie
Op zesjarige leeftijd zag hij de komeet Halley en hierdoor ging zijn interesse naar de natuurwetenschappen. En op zijn dertiende kreeg hij van zijn vader een kleine telescoop.
Het waren woelige tijden, maar hij begon toch zijn studies aan de Universiteit in Odessa.
Door verwoesting van de infrastructuur en gebrek aan motivatie van de professoren, er werd namelijk geen natuurkunde gegeven, ging hij al vlug naar Petrograd (nu Sint-Petersburg) om daar zijn diploma doctoraat natuurkunde te halen. Hij werkte er kort in de meteorologie, en kreeg nadien een baan als leraar natuurkunde in de militaire academie. Om eenzelfde salaris te bekomen als leraar hebben ze hem benoemd tot kolonel.
In Petrograd ontmoet hij ook 2 wiskundigen : Friedman, voorstander van Einstein en Krylov, een tegenstander van Einstein. Einstein werd er beschouwd als een westerse tegenstander van de kommunistische ideeën. Maar Gamow leerde er wel de relativiteit en kosmologie kennen.
Na het overlijden van Friedman ging de interesse van Gamow naar de quantummechanica.
En in 1928 ging hij naar Göttingen en vond een verklaring van de halveringstijd door het tunneleffect. Hij ging ook naar Kopenhagen in het “Institut for Teoretisk Fysik” bij Niels Bohr en bestudeerde de kernreacties in sterren. Hij ging ook nogeen jaar naar Cambridge bij Rutherford.
Maar in 1931 kreeg hij van de ambassade geen visum meer en ging terug naar Rusland om aldaar zijn visum te krijgen. Er was in die paar jaren die hij gereisd had veel veranderd en zijn collegas waren verwonderd dat hij toch terugkeerde. Hij werd dan maar weer professor in Leningrad. Hij trouwde ook in 1931 . Hij voelde zich nog altijd een echte rus, maar wou niet dat men zijn reizen ging beperken, en nam het besluit in juli 1932 om de Sovjetunie te ontvluchten. Hij zou met zijn vrouw vanuit de Krim met een nieuw soort kajak naar Turkije roeien. Dat is over zee 250km ver. Hij kende de regio en had er kennissen en op een dag vertrok hij op uitstap om zogezegd naar een sterrenwacht te gaan voor een paar dagen.
Hij nam proviand mee voor 6 dagen, het weer was goed en hij legde al gauw een goede afstand af. De tweede dag werd de zee woeliger, de wind stak op en uiteindelijk werd hij teruggeslagen naar de Krim op 100km van zijn vertrekpunt. Niemand wist van zijn poging tot ontvluchting en hij schreef vlug een rapport met de beoordeling dat de kajak goed voldeed, maar niet bij woelige zee. Daar bleef het natuurlijk niet bij : een poging in januari 1933 om met skis en slee vanuit Karelië over de bergen naar Finland te vluchten heeft hij niet ondernomen, omdat bekend werd dat iedere gids of huurder van materialen het zou doorgeven aan de sovjetautoriteiten.
Dan maar in augustus 1933 met de motorboot vanuit de streek boven Moermansk naar Noorwegen. Maar door de dreigende oorlogssfeer werden de maritieme activiteiten boven Moermansk opgevoerd en werd het toch te riskant om de poging te wegen.
Maar hij kreeg onverwacht hulp van buitenaf. Via Niels Bohr en Langevin kreeg hij een uitnodiging voor de Solvay-conferentie in Brussel. Hij kon het ook bewerkstelligen dat zijn vrouw een visum kreeg. Als jonggehuwden wou hij zijn vrouw Brussel en Parijs tonen en inkopen doen. En zodus vertrok het echtpaar in october 1933 met de trein naar Helsinki.
Op de 7e Solvay-conferentie Fysica in Brussel bracht Gamow er niet veel van terecht.
Hij had al een achterstand van 2 jaar in de evolutie van de kernfysica door het gebrek aan contacten, was blij met de ontvluchting en moest nu zijn contacten leggen voor werk.
Bohr vond dat hij terug nar zijn land moest omdat hij anders Langevin in diskrediet zou brengen.
Langevin vond echter dat Gamow zelf moet beslissen en hiermee was Gamow voorgoed weg.
In 1934 mocht hij in Washington aan de universiteit beginnen, maar stelde een voorwaarde dat ook een andere natuurkundige, de hongaar Teller, mee zou mogen.
Dat werd aangenomen en dus werd hij professor aan de universiteit van Washington.
Met Teller kwam hij aan de theorie van de supernovae en neutronensterren.
Hij had ook een idee over de kernfusie in sterren, het ontstaan van het heelal en de opeengepakte materie. Hij werd amerikaans burger in 1940.
Gamow was zeer goed in het houden van voordrachten, en kon het goed uitleggen.
Door zijn vele contacten en reizen gebruikte hij een mengsel van allerlei talen dat Gamoviaans genoemd werd, maar door zijn humoristische voordrachtkunst en tekeningen kon hij er zich uitstekend mee redden
In 1948 schreef hij samen met zijn assistent Alpher een artikel over het ontstaan van de scheikundige elementen, en zodus een verklaring over de dominante aanwezigheid van waterstof en helium in het heelal. Als auteurs gaf hij Alpher, Bethe i.a., Gamov ( α, β, γ ).
Bethe wist er niets van (de i.a. staat voor in absentia), Gamow wist echter ook niet dat Bethe in de redactie zat, maar deze zag er toch de humor van in en liet het publiceren in “Physical Review” op 1 april 1948 en schrapte de i.a.
Het artikel had grote bijval, mede door de auteurs waarvan de namen beginnen met de eerste letters van het griekse alfabet.
Hij voorspelde toen ook een kosmische achtergrondstraling met een temperatuur rond 5°K.
Hij heeft niet mogen meewerken aan het Manhattan Project over de atoombom omdat hij officier geweest was in het russisch leger. In 1950 mocht hij toch meewerken aan de waterstofbom in Los Alamos. Het was de tijd van het anti-kommunisme van Joseph McCarthy die iedereen beschuldigde, maar Gamow kreeg toch een vrijgeleide..
In 1954 heeft Gamow tesamen met Tompkins nog een bijdrage geleverd door de DNA structuur met de aminozuren wiskundig te weerleggen hoewel hij hierover volslagen onbekend was.
Mr. C.G.H. Tompkins is een fiktief personage dat in 1937 gecreëerd werd door Gamow om allerhande verhalen te schrijven en het populariseren van de natuurkunde. Die verschenen als stukjes in een populair wetenschappelijk tijdschrift
Tompkins beleeft avonturen en er gebeuren rare dingen die door een professor verklaard worden in het verhaal.
C,G en H zijn niet toevallig de symbolen van lichtsnelheid, gravitatie en constante van Planck
In 1956 heeft hij hiervoor een prijs gekregen van de Unesco.
Pas in 1944 werden de verhalen gebundeld en uitgegeven.
Een zeer populaire uitgave is “Mr. Tompkins in Wonderland”
Gamow werd in 1956 professor aan de universiteit van Boulder, Colorado waar hij bleef tot zijn dood, na nog een huwelijk met Barbara Perkins in 1958.
Zij is de oprichtster van “The George Gamow Memorial Lecture Series” die nog steeds jaarlijks worden gehouden volgens haar wil in haar testament.
N.B. Hij gebruikte Gamow met een w vanaf een artikel in 1926 in een duits tijdschrift. De letter w is onbekend in het russisch alfabet en ze gebruiken nog steeds de v (в).
Er is een krater “Gamow” op de maan maar aan de achterzijde.