Ruimtevaart

De rijke oogst van ESA-ruimtetelescoop Gaia

Francis Meeus — Tue, 07 Jun 2022 08:04:57 +0000

13 juni wordt een belangrijke dag voor de sterrenkunde. Die dag immers zal om precies 12 uur onze tijd de Europese ruimtevaartorganisatie ESA in het Planetarium van de Koninklijke Sterrenwacht op de Heizel de derde en nieuwste catalogus publiceren met de laatste gegevens over ons melkwegstelsel die door de ruimtetelescoop Gaia werden waargenomen. Deze gegevens zullen de meest nauwkeurige en de meest volledige zijn ooit gemaakt en zullen bijgevolg een belangrijk impact hebben voor het astronomisch onderzoek. Dit is de derde publicatie. Twee verzamelingen meetresultaten werden eerder reeds gepubliceerd, een eerste op 14 september 2016 en een tweede op 25 april 2018.

Ook Belgische instituten, waaronder de Koninklijke Sterrenwacht van België (KSB), de Université de Liège (ULiège), de Université Libre de Bruxelles (ULB), en de KU Leuven hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan deze gegevensrelease.

Zij nodigen uit om in het Planetarium de persconferentie bij te wonen die zal doorgaan op de dag dat deze enorme schat aan informatie door de ESA openbaar zal worden gemaakt.

Het uitgebreid programma van deze persconferentie is in bijlage bij dit bericht gevoegd.

Het evenement zal ten andere ook live te volgen zijn via YouTube: https://youtu.be/5VFs0izvNHg.

Copyright afbeelding: ESA Gaia's biggest operation since launch

Gaia is een ruimtetelescoop van de ESA, het letterwoord staat voor Global Astrometric Interfeometer for Astrophisics.

De satelliet werd in december 2013 gelanceerd met een Sojoezraket met als doel een nauwkeurige driedimensionale dynamische kaart van onze Melkweg te maken.

Op 8 januari bereikte de satelliet haar baan in de nabijheid van het Lagrangepunt L2, dat ongeveer 1,5 miljoen kilometer van de Aarde verwijderd is. In dit punt ondervindt Gaia in zijn baan bijgevolg praktisch geen invloed van gravitatiekrachten. Toch werd Gaia niet juist in het L2 Lagrangepunt geplaatst omdat de satelliet dan in de schaduwkegel van de Aarde zou terecht komen en geen gebruik zou kunnen maken van de zonne-energie. Gaia ligt daarom in een baan net genoeg van het Lagrangepunt verwijderd om toch nuttig gebruik te kunnen maken van de zonne-energie.

Gaia zal van alle sterren die zich binnen haar gezichtsveld bevinden - en dit zijn er meer dan één miljard !!! - de posities, afstanden en snelheden meten met een tot nu toe ongeziene nauwkeurigheid van één tienmiljoenste boogseconde.

De posities van de sterren werden gedurende de vijf jaar durende missie van Gaia +/- 70 keer gemeten. Het is de bedoeling om zo een beter inzicht te verwerven van de ontwikkeling die de Melkweg in de loop van zijn geschiedenis heeft meegemaakt.

Ondertussen werd in 2018 de missie van Gaia met 2 à 4 jaar verlengd.

Naast het onderzoek naar sterren van onze Melkweg staat ook nog ander onderzoek op het programma. Zo onderzoekt Gaia ongeveer honderdduizend andere hemelobjecten, waaronder planetoïden, andere sterrenstelsels,quasars en supernovae. Een ongezien breed programma dus.

Wie meer wil weten over de Gaia-ruimtemissie moet zeker ook komen luisteren naar de uiteenzetting van Alex Lobel, astronoom verbonden aan de Koninklijke Sterrenwacht van België, die hierover op MIRA komt spreken ter gelegenheid van de Astroclub van 24 juni.

Tekst: Emile Beyens, 07 juni 20222

Bron: Gaia Data Release 3

Categorie

Ruimtevaart

InSight succesvol geland op Mars

Mark Van Borm — Tue, 27 Nov 2018 14:58:01 +0000

Gisteravond 26 november rond 21h00 heeft Nasa's InSight lander voet gezet op Mars, na een bijna zeven maand-durende vlucht van ongeveer 450 miljoen kilometer.

Via InSight (Interior exploration using Seismic Investigations, Geodesy and Heat Transport) wil men gedurende de komende twee jaar een beter beeld krijgen van de interne structuur van Mars. Uit deze informatie hoopt men een beter inzicht te ontwikkelen enerzijds in de manier waarop rotsachtige objecten in ons zonnestelsel (waaronder dus ook onze Aarde en Maan) gevormd werden, en anderzijds in de evolutie van (exo-)planeten.

De gegevens van InSight zullen meermaals per dag doorgestuurd worden naar de aarde. Daarvoor zal de Trace Gas Orbiter (TGO) van ESA en Roscosmos instaan, die gelanceerd werd in het kader van de ExoMars missie waarbij men op zoek gaat naar sporen van leven. Om de landing van InSight nauwkeurig op te volgen werd gebruik gemaakt van twee kleine experimentele CubeSats, die MarCO (Mars Cube One) genoemd werden.

InSight bereikte de atmosfeer van Mars aan een snelheid van bijna 20000 km/h, en diende binnen de 7 minuten af te remmen tot stilstand. Het toestel landde succesvol in de Elysium Planitia-regio, vanwege de vlakke structuur ook wel gekend als de "grootste parking" op Mars. Deze locatie werd gekozen omdat er slechts weinig rotsen zijn die de landing konden bemoeilijken, en de ligging nabij de evenaar garandeert dat de zonnepanelen voldoende stroom kunnen leveren. Ook de Curiosity rover is in deze regio aan het werk.

Net na de landing werd deze foto gemaakt van het Mars-landschap. Behalve nog heel wat rondvliegend stof herken je bovenaan alvast erg duidelijk de Mars-horizon, en ook enkele kleine rotsblokjes zijn zichtbaar. De zonnepanelen zijn inmiddels actief, de eerstvolgende stap wordt het ontvouwen van de 1.8 meter lange robotarm. De komende weken zullen verschillende wetenschappelijke experimenten opgestart worden, die ons niet alleen veel zullen bijleren over Mars, maar ook over onze Aarde.

Categorie

Ruimtevaart

Aan alle mooie liedjes komt een eind, ook aan de supersuccesvolle Keplermissie

Francis Meeus — Wed, 31 Oct 2018 11:14:36 +0000

Toen in 1995 voor het eerst een exoplaneet (een planeet draaiend rond een andere ster dan de Zon) ontdekt werd, kwam een antwoord op de prangende vraag of wij, aardbewoners, een uniek verschijnsel zijn in het universum dichterbij. Als we er immers in slagen ook elders planeten te ontdekken die vergelijkbaar zijn met onze Aarde, kunnen we bij die werelden beginnen speuren naar sporen van buitenaards leven.

Op 30 oktober 2018 kwam een einde aan de waarnemingen van de Amerikaanse Keplersatelliet. De grote verdienste van dit project is de bevestiging van het feit dat planeten een normaal bijproduct zijn bij het ontstaan van sterren en dat er in ons eigen melkwegstelsel meer planeten zijn dan sterren, waarvan een deel aardachtig zijn en zich niet te dicht bij hun ster en niet te ver van hun sterren bevinden, in de zogenaamd leefbare zone.

De Keplermissie ging van start op 6 maart 2009 toen de satelliet gelanceerd werd, op 8 april was er het ‘first light’, de eerste waarneming op basis waarvan het instrument klaargemaakt werd voor het serieuze wetenschappelijke waarnemingsprogramma. Bedoeling was om gedurende meerdere jaren helderheidsmetingen te verrichten aan ruim 150.000 sterren in een beperkt stukje sterrenhemel bij Lyra en Cygnus. Telkens een klein beetje sterlicht geblokkeerd werd door een voorbijschuivende planeet registreerde de ruimtetelescoop een dipje in de lichtcurve van de ster in kwestie.

Zodoende heeft Kepler meer dan 2.600 exoplaneten ontdekt, terwijl er wellicht nog een drieduizendtal potentiële exoplaneten in de data zitten die de komende jaren door verder onderzoek als dusdanig zullen bevestigd worden. Bij die 2.600 exoplaneten zitten er een dertigtal aardachtige binnen de leefbare zone rond hun ster.

Als we dit aantal extrapoleren voor het ganse sterrenstelsel komen we toch al gauw uit bij enkele miljarden planeten die grote overeenkomsten vertonen met onze eigen Aarde.

Een kleine tien jaar na de lancering is er nu dus een einde gekomen aan dit uiterst succesvolle project door een (voorzien) brandstoftekort van de stuurraketjes die de telescoop in de juiste positie moeten houden.

Copyright: NASA/Wendy Stenzel/Daniel Rutter

Jammer natuurlijk, maar intussen heeft de wetenschappelijke gemeenschap niet stil gezeten: op 18 april 2018 werd immers met de TESS (Transiting Exoplanet Survey Satellite) al een opvolger voor Kepler gelanceerd.

Bron: Persbericht NASA Kepler

Laat je trouwens even meeslepen door een wetenschappelijk correcte voorstelling van een visueel en haast psychedelisch samenspel van door Kepler ontdekte planeetsystemen…

Categorie

Ruimtevaart

Succesvolle lancering SpaceX Falcon Heavy

Mark Van Borm — Mon, 12 Feb 2018 13:24:11 +0000

Dinsdag 6 februari om 05u45 werd 's werelds krachtigste raket, de SpaceX Falcon Heavy, gelanceerd voor een testvlucht vanuit het Kennedy Space Center op Cape Canaveral in Florida. Na 3 minuten werden de herbruikbare zijboosters ontkoppeld, waarna deze na enkele minuten opnieuw landden op twee landingsblokken op Cape Canaveral Air Force Station. De centrale booster stortte neer in de Atlantische Oceaan, een paar honderd meter naast het landingsplatform. Elon Musk verklaarde de lancering te zien als een overwinning en grote opluchting.

Hoewel de aanvankelijke prestaties van de Falcon Heavy in alle opzichten vrijwel foutloos bleken te zijn was het afwachten of de bovenste trap tesamen met de lading, een rode Tesla Roadster, een zes uur durende vlucht tot een hoge baan rond de aarde zouden overleven. Falcon Heavy is ontworpen om tot 70 ton in een standaard baan om de aarde te brengen. Dat is dubbel zoveel als de hefcapaciteit van de Delta 4 Heavy, de huidige zwaarste raket in de Amerikaanse ruimtevloot. Zodra de nieuwe raket 3 succesvolle vluchten maakt kan deze gecertificeerd worden om de duurste en meest gevoelige ladingen te vervoeren, die nu uitsluitend door de Delta 4 Heavy kunnen uitgevoerd worden.

De lancering werd uitgevoerd vanaf dezelfde locatie die meer dan 40 jaar geleden gebruikt werd om de Saturn 5-raketten van de Apollo-missies naar de maan te brengen. SpaceX streeft ernaar de komende jaren ook missies naar Mars te sturen. De lancering volgde op een indrukwekkende reeks van 20 succesvolle missies sinds januari 2017, na een ongeval in 2016 waarbij een raket en Israëlische communicatiesatelliet die in een baan om de Aarde moest gebracht worden, vernietigd werden. Musk hoopt dat deze prestatie een nieuwe ruimtewedloop zou aanmoedigen door particuliere ondernemingen en andere landen.

SpaceX had eerder plannen aangekondigd om uiteindelijk de Falcon Heavy te gebruiken om twee betalende ruimtetoeristen te lanceren tijdens een reis rond de maan. Musk meldde maandag echter dat hij nu geneigd is om die missie te reserveren voor de Big Falcon Rocket, een nog krachtiger SpaceX-lanceringssysteem, waarvan de ontwikkeling sneller zou lopen dan oorspronkelijk verwacht.

Categorie

Ruimtevaart

Experimenteren met Spirulina aan boord van ISS

Francis Meeus — Tue, 19 Dec 2017 15:35:04 +0000

Misschien een routineklus in het ruimtevaartprogramma rond het internationale ruimtestation: er worden voortdurend astronauten en voorraden naar en van het ISS getransporteerd, maar de lading die op zondag 17 december arriveerde was toch zeker wel een beetje speciaal, zeker voor het Belgische wetenschappelijke onderzoek, en ook voor MIRA zelf.

In de 2,4 ton materiaal die geleverd werd, zat ook 711 kg experimenten en onderzoeksmateriaal, met wat ons betreft als blikvanger een kleine bioreactor van het Studiecentrum voor Kernenergie (SCK) uit Mol. Daarin een cultuur van een bepaald soort bacteriën, de Spirulina, die met het oog op toekomstige bemande ruimtemissies naar verre oorden (alles dus in het zonnestelsel behalve de Maan) essentieel zouden kunnen zijn met het oog op zuurstofproductie en het recycleren van afvalstoffen in de hermetisch afgesloten wereld van een ruimteschip en zijn bemanning.

Bij het SCK hebben ze intussen al heel wat expertise opgebouwd wat betreft de mogelijkheden van Spirulina aangezien het instituut al vijfentwintig jaar betrokken is bij het project MELISSA.

Bedoeling van het experiment aan boord van ISS is te onderzoeken welke impact een toestand van gewichtloosheid en blootstelling aan kosmische straling gedurende meerdere weken heeft op de levende bacteriën.

Een duplicaat van de bioreactor zal in het labo van het SCK draaien om het verschil te kunnen vaststellen tussen groei en zuurstofproductie op Aarde en in de ruimte.

In dit filmpje geeft Natalie Leys van het SCK uiteg bij de rol die de Spirulina-bacteriën kunnen spelen met het oog op de toekomst van bemande ruimtevaart.

Sinds eind september 2017 hebben we op MIRA een stuk tentoonstelling gewijd aan de zoektocht naar planeten bij andere sterren en naar buitenaards leven. In deze tentoonstelling staat een opstelling waarbij we via een usb-microscoop op computerscherm Spirulina in actie tonen. De tussen twee glasplaatjes aanwezige bacteriën vertonen zich niet alleen als fraaie krullerige structuurtjes, maar zetten in de loop van enkele uren het aanwezige licht om in steeds groter wordende luchtbelletjes.

De Spirulina-opstelling op MIRA

Bron: Spaceflight Now en SCK Nieuws

Categorie

Ruimtevaart

Google Maps breidt uit naar het Internationaal Ruimtestation

Tom De Mulder — Sat, 22 Jul 2017 15:17:00 +0000

Het Internationaal Ruimtestation ISS is nu ook op Google Maps virtueel te doorlopen. De Franse astronaut Thomas Pesquet hielp Google met het maken van beelden aan boord, en die kan je nu op een Street View-achtige manier doorlopen. Hij schreef er ook blog post over—het maken van de beelden was immers niet eenvoudig. Volg deze link om het ruimtestation te doorlopen.

Categorie

Ruimtevaart

Hoe zit het intussen op en rondom Mars?

Francis Meeus — Wed, 07 Dec 2016 15:16:51 +0000

Zijn er op Mars sporen te vinden van methaan of andere gassen die kunnen wijzen op biologische processen die op Mars hebben plaats gehad of eventueel nog steeds plaatsvinden? Om een antwoord op deze prangende vraag te vinden werd het ExoMars-project ontworpen. Het project omvat twee gescheiden ruimtemissies. Een eerste ging van start op 14 maart 2016 toen de Trace Gas Orbiter (TGO) samen met Marslander Schiaparelli met een Russische protonraket werden gelanceerd. Een tweede ruimtemissie is voorzien voor het jaar 2020.

Oorspronkelijk was ExoMars een gezamenlijk project van de Amerikaanse NASA en de Europese ESA. Maar de NASA heeft zich ondertussen om financiële redenen uit het project teruggetrokken en werd vervangen door de Russische ruimtevaartorganisatie ROSCOSMOS.

Op 16 oktober kwam er een einde aan de duoreis van de Trace Gas Orbiter en Schiaparelli, op die datum zijn de twee sondes elk hun eigen weg gegaan. TGO werd in een baan om Mars gemanoeuvreerd en Schiaparelli zette zijn landing naar de rode planeet in.

De Trace Gas Orbiter heeft een zeer ruim opdrachtenpakket. Zo moet hij de atmosfeer van Mars onderzoeken en er eventuele sporen van methaan en andere gassen opsporen, waarvan men denkt dat ze belangrijk zijn voor het ontstaan van leven. De orbiter moet ook een geschikte plaats zoeken voor de landing van de Rover die in 2020 in het kader van het tweede deel van ExoMars moet plaatsvinden. Vanaf dan is er voor de TGO een belangrijke rol weggelegd als relais voor de volgende Marsmissies, waaronder uiteraard de voorziene landing van de ExoMars Rover.

op 19 oktober is de TGO aan een eerste reeks waarnemingen begonnen. Intussen gaf de ESA enkele indrukwekkende foto’s vrij. Een eerste foto hieronder werd op 29 november gepubliceerd en toont een erg detailrijke opname van het Marsoppervlak. Klik op deze linkvoor een beeld in hoge resolutie.

De tweede foto werd op 6 december vrijgegeven en toont het Marsmaantje Phobos. Klik hier voor een beeld in hoge resolutie.

Het was de bedoeling dat Schiaparelli een zachte landing zou maken op Mars en daarna nog maximum 4 dagen zou blijven functioneren. Schiaparelli had immers geen zonnepanelen en moest het dus hebben van eigen batterijen. Maar blijkbaar is er toch iets misgelopen tijdens de afdaling naar het planeetoppervlak.

Na een nauwkeurig onderzoek van alle doorgestuurde informatie is de ESA tot de conclusie gekomen dat Schiaparelli tot kort voor de landing naar behoren had gefunctioneerd: de parachutes gingen zoals voorzien open op een hoogte van 12 km toen de snelheid van de lander nog 1730 km/u bedroeg. Ook het hitteschild werkte normaal en werd op 7,8 km hoogte afgeworpen.
Maar kort nadien was er een hapering in het meetsysteem waardoor het leek dat Schiaparelli zich op een negatieve hoogte bevond, dus onder het oppervlak, terwijl het toestel op dat moment nog 3,7 km hoog in de Marsatmosfeer was. En daardoor werden de parachute en het landingsschild afgegooid, kwamen de remraketten in actie en werden de procedures opgestart alsof Schiaparelli al geland was.

Intussen heeft de Mars Reconnaissance Orbiter van de NASA de juiste plaats waar Schiaparelli is terecht gekomen kunnen identificeren.

Gecrashte Schiaparelli, gezien door de MRO

De meetapparaten aan boord van Schiaparelli stuurden tijdens de afdaling in ieder geval waardevolle informatie door over onder andere de atmosfeer van Mars. Veel van deze informatie zal zeker van pas komen in het vooruitzicht van de volgende ExoMars-missie in 2020 met ook de landing van de Marsrover.

Tekst: Emiel Beyens, 07/12/2016

Bron: ESA ExoMars Latest News

Categorie

Ruimtevaart

Europa landt op Mars. Lukt het of lukt het niet?

Francis Meeus — Wed, 19 Oct 2016 10:15:14 +0000

De zeer succesvolle Rosetta-missie van de ESA is nog maar net achter de rug of de Europese ruimtevaartorganisatie is al aan een nieuwe uitdaging toe. De kleine lander Schiaparelli aan boord van het project ExoMars staat namelijk op het punt om hopelijk een zachte landing uit te voeren op het oppervlak van de planeet Mars met de bedoeling er te speuren naar sporen van leven. Er zal ook veel aandacht besteed worden aan het gedrag van de gebruikte landingstoestellen. Indien deze succesvol doen wat van hem verwacht wordt, zullen die binnen enkele jaren kunnen gebruikt worden bij nieuwe onbemande vluchten naar de Rode Planeet. In het verleden liepen er immers al verschillende pogingen om op Mars te landen verkeerd af.

Schiaparelli, voluit Schiaparelli EDM Lander (Entry, Descent and Landing Demonstrator Module), is een onderdeel van het ExoMars programma dat is opgezet samen met de Russische ruimtevaartorganisatie Roskosmos. Schiaparelli zit vast aan de Trace Gas Orbiter-satelliet (TGO) die op 14 maart 2016 gelanceerd werd door een Russische Proton-raket

Na een reis van ruim zeven maanden bereikte de satelliet op 16 oktober onze buurplaneet. De lander ontkoppelde zich op succesvolle wijze van de TGO-orbiter, en Schiaparelli kon zijn afdaling naar het Marsoppervlak beginnen. Als alles normaal verloopt, duurt die afdeling drie dagen.

Maatregelen zijn genomen om de snelheid van Schiaparelli voldoende af te remmen bij het binnendringen van de Marsatmosfeer. Die snelheid bedraagt dan immers 21.000 km/uur en zal met remmotoren en parachutes zodanig gereduceerd worden dat de laatste twee meter boven het oppervlak in vrije val kan gebeuren. Schiaparelli is uitgerust om deze laatste schok vlotjes op te vangen.

Als alles naar wens verloopt, moet de landingsmodule woensdagmiddag om 16:42 uur (onze tijd) de Marsatmosfeer binnendringen om zes minuten later op het Marsoppervlak te landen, dus om 16:48 uur.

De missie zelf zal slechts enkele dagen kunnen duren omdat Schiaparelli niet beschikt over zonnepanelen en het moet stellen met zijn eigen batterijen.

Meer info via de ExoMars website van de ESA

Landing live te volgen via deze link.

Tekst: Emiel Beyens

Update volgt na de landing.

Categorie

Ruimtevaart