2019-04 Ken je klassiekers: Komeet Shoemaker-Levy 9 op Jupiter
Onderwerp
Komeet Shoemaker-Levy 9 op Jupiter
Beeld
Copyright: NASA/ESA Hubble Space Telescope
Technische gegevens
Object: Jupiteratmosfeer met 8 inslagplaatsen van brokstukken van komeet Shoemaker-Levy 9
Datum creatie: 22 juli 1994
Auteur: Hubble Space Telescope Comet Team and NASA
Copyright: NASA and the Space Telescope Science Institute (STScI)
Instrument: Hubble Space Telescope's Planetary Camera
Afstand tot object: +- 775 miljoen kilometer
Korte beschrijving
Wat waren het spectaculaire dagen tussen 16 en 22 juli 1994: toen waren wij vanop Aarde immers getuige hoe 21 fragmenten van de komeet Shoemaker-Levy 9 op catastrofale wijze in de atmosfeer van reuzenplaneet Jupiter terecht kwamen.
Voor de allereerste keer was de moderne mens getuige van de botsing van twee ‘grotere’ objecten uit het zonnestelsel. Hier was te zien wat er al ontelbare keren eerder was gebeurd in de 4,6 miljard jaar geschiedenis van het zonnestelsel: het zonnestelsel in actie en in evolutie. Door de botsing van 1994 hield de komeet op te bestaan en werd Jupiter weer een klein beetje zwaarder.
De komeet in kwestie, officieel geboekstaafd als D/1993 F2, kreeg de naam Shoemaker-Levy 9 omdat het object ontdekt werd door het echtpaar Carolyn en Gene Shoemaker, samen met hun collega David Levy, dit op een foto die ze op 18 maart 1993 gemaakt hadden met de 40 cm Schmidt-telescoop op Mount Palomar in de VS. De 9 wijst op eerdere vruchtbare samenwerkingen tussen de drie komeetjagers. Het was inderdaad al de negende komeet die ze samen wisten te ontdekken.
Maar dit keer ging het om een heel speciaal geval: Shoemaker-Levy 9 bleek een komeet te zijn die al enige decennia eerder door de sterke zwaartekrachtsinvloed van de massieve planeet Jupiter bleek ingevangen te zijn. Bovendien was de komeet door de sterke getijdenkrachten van Jupiter rond juli 1992 uiteen getrokken tot tientallen brokstukken, die – als klap op de vuurpijl – in juli 1994 zouden crashen in de Jupiteratmosfeer. Ongezien!
Copyright: NASA/ESA Hubble Space Telescope
Waarnemers op Aarde konden zich dus voorbereiden op een fantastisch schouwspel op meer dan een half miljard kilometer van huis, er was tijd om alle observatoria op het aardoppervlak en in de ruimte in gereedheid te brengen om alles zoveel mogelijk in detail te bestuderen. En zo geschiedde.
De sliert komeetfragmenten drongen de atmosfeer van Jupiter binnen met de kracht van ruim 300 miljoen Hiroshima-atoombommen. De wolkenlagen werd per fragment over tienduizenden kilometers totaal verstoord en er ontstonden gigantische rookpluimen van enkele duizenden kilometers hoog. Daarbij werden de gassen verhit tot 30.000 à 40.000 graden Celsius.
Wetenschappers konden dagenlang de evolutie van die verstoringen in de Jupiteratmosfeer volgen, ze waren er getuige van hoe die ‘littekens’, te zien als donkere ringen, geleidelijk uitgewist werden door de turbulenties en krachtige winden aldaar.
De inslagen van deze komeetbrokstukken maakten het mogelijk om meer aan de weet te komen over kometen, over Jupiter en over botsingen in het zonnestelsel.
Volgens berekeningen zou de originele komeet een paar kilometer groot geweest zijn. Door die inslag op Jupiter groeide het besef dat dergelijke evenementen zich ook op Aarde kunnen voordoen, met alle mogelijke catastrofale gevolgen van dien.
Naast de verwoestingen op het aardoppervlak zelf, zou er ook een globaal probleem ontstaan door het stof dat in de atmosfeer terechtkomt. Daardoor zou de temperatuur dalen en zou de hele planeet in duisternis of schemering gehuld worden. Dit zou in het slechtste geval jaren kunnen duren, met als gevolg dat de plantengroei een zware crisis zou meemaken, en dat zou uiteindelijk ook voor mens en dier onoverkomelijke problemen met zich meebrengen…
Het is dus van belang om een juist zicht te hebben op alle potentieel gevaarlijke objecten in het zonnestelsel die onze leefwereld in gevaar kunnen brengen. Daartoe werden er programma’s opgezet om dit gevaar beter te kunnen inschatten, daarbij worden vooral de NEO’s geviseerd, de Near Earth Objects.
En volgens recente schattingen zou er zich ongeveer eens per paar honderd jaar een echt gevaarlijke situatie voordoen. Er waren natuurlijk wel de inslagen in Toengoeska (1908) en in Tsjeljabinsk (2013), maar dat waren op wereldschaal bekeken eerder kleine incidenten.
Programma’s om de gevaarlijke objecten op te sporen en te volgen zijn:
NASA Center for Near-Earth Object Studies
Links op het internet
NASA ScienceCasts: The Lasting Impacts of Comet Shoemaker-Levy 9
Comet Shoemaker-Levy 9: 20 years later
Comet Shoemaker-Levy 9 Photo Gallery
Shoemaker-Levy 9: Comet’s Impact left its Mark on Jupiter
Visualization of Comet Shoemaker-Levy 9 impacting Jupiter
Copyright: NASA/ESA Hubble Space Telescope