2009-04 HistoRik over ... William Radcliffe Birt

William Radcliffe Birt ( 1804 – 1881 ): Astronoom en gentlemen

Geboren op 15 juli 1804 nabij Londen

Hij kwam uit een nederig gezin in zover dat niemand weet wat zijn echte achtergrond was.

Begin 1800 was iedere welgestelde gentlemen van de Cambridge-kliek verzekerd van succes, de anderen mochten hun de thee schenken.

Voor William begon het beloftevol : zijn eerste interesse ging naar veranderlijke sterren, vooral Beta Lyrae , hij was toen 26 jaar, en daarna verwierf hij toch wat bekendheid in meteorologie met een aantal publicaties. Dit trok de aandacht van Sir John Herschel en wierf hem aan als rekenaar voor het uitwerken van patronen in barometrische metingen.

Bij het begin van de wetenschappelijke meteorologie was Sir John bezorgd over het gebrek aan enige belangrijke engelse inbreng.

De combinatie van zijn werk en erfelijk genie plaatste hem in een tegensprekelijke rol waarin iets moest bereikt worden om belagers van zijn status quo tegen te houden.

Birt worstelde van 1839 tot 1849 om vaste vorm te krijgen in de gegevens van Herschel’s geliefde theorie in het weer en resulteerde in een publicatie : “On Atmospheric Waves and Barometric Curves”.

Volgens een eigentijds gebruik werd het werk voorgesteld als het laatste bereikte succes van de veelzijdige Sir John.

Onfortuinlijk, zoals Birt beleefd opmerkte, was Herschel’s theorie uitsluitend subjectief.

Birt publiceerde daarna een populaire en invloedrijke serie van meteorologische teksten, die wel een aanval betekende op voornoemde theorie, hetgeen Sir John hem nooit zou vergeven en ook John’s volgelingen niet.

Birt was intussen ook bevriend met John Lee, een echte radikale filantroop en praktisch astronoom, een gesel dus voor de achterbakse vrienden die de officiële sterrenkunde dicteerden. Vanaf 1947 behoorde Birt tot Lee’s groep en daardoor kwam zijn carriere in opspraak. Hij was wel tewerkgesteld bij Herschel door de “British Association of Achievement of Science” maar door “gewilde” misverstanden leidde het in 1850 tot verlies van zijn werk.

Hij werd dan maar voordrachtgever in astronomie met een laag loon. Toen en ook later heeft hij zich nooit een telescoop kunnen aanschaffen en was hij ook nooit verbonden aan een sterrenwacht. Birt trad toe tot de Royal Astronomical Society (RAS) in 1859 en het werd wat beter in 1861 toen Lee voorzitter werd van het RAS, toen deze de post afsnoepte van Airy in een koortsachtige verkiezing tegen de elite. Lee adviseerde Birt om een aanvraag in te dienen voor een staatspensioen. Een zekerheid gezien zijn opvoedkundig werk.

Herschel zei deze aanvraag te steunen, maar kelderde het achterbaks.

Birt begon toen aan een ambitieus project om de maan in kaart te brengen mede door de steun van Lee en geleende telescopen. Hij kreeg verscheidene telescopen ter beschikking en een zekere E. Crossley modificeerde zelfs zijn 7,3” (18,5cm) refractor voor de waarnemingen van Birt.

Hij coordineerde waarnemingen van 35 astronomen maar hierdoor ging het werk maar langzaam vooruit en na de dood van Lee in 1866 bleef zelfs belangrijke steun van de gemeenschap in gebreke. Dit leidde tot zijn verklaring dat vrienden en kennissen een naam zouden krijgen voor maandetails.

Terloops nvdr : iemand zei ooit dat hoe groter de naam in sterrenkunde hoe kleiner de naam van de krater :  Plato, Clavius, Aristoteles e.a. waren zelfs geen astronomen.

In samenwerking met een ander buitenbeentje Edmund Nevill, die toch wat meer succesvol was, stichtte hij in 1877 de “Selenographical Society” die dan aan de maankaarten verder werkte en een uiterst invloedrijk tijdschrift uitgaf : “The Selenographical Journal”.

Birt bleef echter een outsider, voortdurend belaagd door de oude garde.

Hij heeft ontoesprekelijk bijgedragen als stimulans voor de maanwaarnemingen en het organiseren van verenigingen en heeft er dus bijgedragen tot het ontstaan van de “British Astrnomical Association”

Hij was ook de eerste die maanfotos gebruikte om posities te bepalen, hoewel toen nog met een ruwe methode.

Hij was een maan-Don Quichote, die spijtig genoeg niet op het juiste tijdstip leefde

Hij stierf  op 14 december 1881 en op zijn overlijdensakte staat als beroep gewoon : “Gentlemen”